ca. 1860 / 1950
FORM FOLLOWS FUNCTION
Modernisme
Rond 1900 is de wereld sterk aan veranderingen onderhevig. Marx schrijft zijn ideeën over het communisme; Einstein ontwikkeld de relativiteitstheorie; Freud brengt de psycho-analyse in praktijk. En daarnaast raast de wetenschap voort: treinen, auto’s, vliegtuigen gaan steeds meer het beeld bepalen. Deze nieuwe wereld heeft voor kunstenaars zowel positieve- als negatieve effecten. Zo zijn ze erg ingenomen met de mogelijkheden van deze nieuwe tijd en willen ze mee in die stroom van alles wat nieuw is. Toch is het alsof kunstenaars als eerste de dreigingen en spanningen van de tijd voelen. (Kamp, van de, 2011)
Postmodernisme
Na de tweede wereldoorlog begon het tijdperk van de sociaaleconomische vooruitgang. Mensen hoefden minder lang te werken en kregen meer geld te besteden. Dit leidde tot een toename van de welvaart en vrije tijd voor meer mensen waardoor de zogenaamde consumptiemaatschappij in de jaren 60 kon ontstaan. Velen wilden graag de nieuwste artikelen en producten bezitten zoals stofzuigers, wasmachines, platenspelers, tv’s enzovoorts. Producenten probeerden mensen vooral te verleiden om zoveel mogelijk producten te consumeren. Dat was goed voor de economie en daardoor kon de welvaart blijven stijgen. Dit principe is gebaseerd op het kapitalistische systeem, dat is een op winst gerichte vrije markteconomie waarbij het aanbod zo goed mogelijk afgestemd wordt op
de vraag. In deze periode ontstond de massacultuur. (Kamp, van de, 2011)
​
Massacultuur, massamedia en massacommunicatie
Vanaf de jaren zestig ontstond een overheersende cultuur die door de smaak van de grote massa bepaald werd: de massacultuur. De massamedia hadden een belangrijke rol in de verspreiding van deze massacultuur. Massamedia zijn de middelen waarmee de massacultuur op een professionele manier verspreid kan worden, zoals: pers, radio, film, televisie en internet. Omdat men met behulp van deze media kan communiceren met een groot publiek spreekt men van massacommunicatie. (Kamp, van de, 2011)
​
​
Modernisme
ca. 1960 / 2001
FORM FOLLOWS FANTASY
Post-
modernisme
Het communisme wordt geboren, de psychoanalyse ontdekt nieuwe diepten in de menselijke ziel en de relativiteitstheorie van Einstein verruimt de grenzen van de wetenschap. Kunstenaars creëren vol idealisme nieuwe werelden op doek, in beelden en in de architectuur, maar zij maken ook de ellende van die tijd zichtbaar. (Korsmit, 2010)
SOCIALISTISCH
INDIVIDUALISTISCH
De rampzalige gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben elk vertrouwen in de rationele beheersing en humanistische bevrijding definitief ondermijnd. Met Auschwitz en Vietnam verliest de geschiedenis haar redelijkheid. Geen enkele moraal blijkt hecht verankerd. Wat bekend en vertrouwd is wordt uitgedaagd.
(Kamp, van de, 2014)
​
Individualiteit en pluriformiteit: De familie, kerkelijke verbanden, de dorpsgemeenschap, het sociale milieu verliezen hun greep op het individu. "Jezelf zijn" wordt tegelijkertijd zoeken naar nieuwe en vrijwillig gekozen verbanden in werk, vrije tijd en vriendenclubs. Subculturen vormen hun eigen codes, rituelen, kledinggedrag, en smaak. De vraag: ”Wie ben jij?” kon vroeger worden beantwoord met: “Ik ben de zoon/dochter van….”, individualiteit lag vervat in je afstammingslijn. Het ‘ontstaan’ van autonomie impliceert ook dat we onszelf niet meer beschouwen als behorend tot een organisch geheel. (Korsmit, 2010)
De modernist ziet alles vanuit een opgaand historisch perspectief, en veronderstelt een einddoel in de toekomst. Rond 1900 is de wereld sterk in ontwikkeling. De industrie brengt met treinen, auto’s en vliegtuigen talloze nieuwe producten de wereld rond, maar ook de tank, mitrailleur en het gifgas worden ontwikkeld. (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
GROTE VERHALEN
GEEN GROTE VERHALEN MEER
Het geloof in 'de grote verhalen', in 'De Waarheid', in ideologieën, is verdwenen. Er zijn geen algemeen geldende regels meer voor goed en kwaad, normen en waarden staan ter discussie. Er zijn geen richtinggevende ideologieën; religie, ethiek, socialisme, communisme bieden niet langer zin, bezieling en geborgenheid. Visies zijn fragmentarisch, grote idealen zijn vervlogen. (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
Alles wat riekt naar iets universeels – een collectief, internationaal ideaal bijvoorbeeld – wordt vervangen voor een voorkeur voor de emancipatie van het individuele en het lokale.
(Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
INTERNATIONAAL
LOKAAL
Het communisme wordt geboren, de psychoanalyse ontdekt nieuwe diepten in de menselijke ziel en de relativiteitstheorie van Einstein verruimt de grenzen van de wetenschap. Kunstenaars creëren vol idealisme nieuwe werelden op doek, in beelden en in de architectuur, maar zij maken ook de ellende van die tijd zichtbaar.
IDEALISTISCH
CYNISCH
De rampzalige gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben elk vertrouwen in de rationele beheersing en humanistische bevrijding definitief ondermijnd. Met Auschwitz en Vietnam verliest de geschiedenis haar redelijkheid. Geen enkele moraal blijkt hecht verankerd. Wat bekend en vertrouwd is wordt uitgedaagd.
De modernistische mens was een pelgrim: op zoek naar de Waarheid, zijn leven liep min of meer in rechte lijn naar een hoger doel. De moderne kunst zocht naar geheel nieuwe vormen, om daarmee een bijdrage te leveren aan een betere maatschappij.
Men zocht naar een ‘eenheidstaal’, en legde nadruk op constructie (of, zoals bij Dada: destructie). ("het modernisme", z.j.)
IDEALISTISCH
De rampzalige gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben elk vertrouwen in de rationele beheersing en humanistische bevrijding definitief ondermijnd. Met Auschwitz en Vietnam verliest de geschiedenis haar redelijkheid. Geen enkele moraal blijkt hecht verankerd. Wat bekend en vertrouwd is wordt uitgedaagd.
(Kamp, van de, 2014)
CYNISCH
(ANTI-)CHRISTELIJK
AGNOSTISCH
In plaats van christelijke of juist anti-christelijke opvattingen ontstaat een vorm van religieuze onverschilligheid, of een naar eigen believen putten uit uiteenlopende spirituele bronnen.(Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
​
zoeken naar zekerheid, vaste concepten
RATIONEEL
zoeken naar de meest verantwoorde en minst slechte keuzes
SCEPTISCH
Het communisme wordt geboren, de psychoanalyse ontdekt nieuwe diepten in de menselijke ziel en de relativiteitstheorie van Einstein verruimt de grenzen van de wetenschap. Kunstenaars creëren vol idealisme nieuwe werelden op doek, in beelden en in de architectuur, maar zij maken ook de ellende van die tijd zichtbaar.
STRENG EN ERNSTIG
De rampzalige gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben elk vertrouwen in de rationele beheersing en humanistische bevrijding definitief ondermijnd. Met Auschwitz en Vietnam verliest de geschiedenis haar redelijkheid. Geen enkele moraal blijkt hecht verankerd. Wat bekend en vertrouwd is wordt uitgedaagd.
IRONISCH EN DUBBELZINNIG
HIERARCHISCH
Een algeheel wantrouwen jegens hiërarchische systemen wordt ingelost door een vrolijk anarchisme. (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
ANARCHISTISCH
Er ontstaat cultuurrelativisme, omdat dat er geen geloof meer is in een
universele cultuur. De aandacht verschuift vanuit het centrum (een hiërarchisch begrip!) naar de context. (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)
OP ZOEK NAAR HET UNIVERSELE
Er is een overdaad aan keuzemogelijkheden; ik kan alleen zelf de keuze maken uit alles wat mij aangeboden wordt. Werd in de moderne tijd (bijvoorbeeld in de ethiek) sterk gedacht in termen van algemene regels, nu is het accent verplaatst in de richting van leefstijlen en identiteit. Onze levensstijl is ook eclectisch; we doen aan stylesurfen, we eten bij McDonald’s, luisteren naar reggae, kijken naar westerns, in Hong Kong kleedt men zich retro, in Tokyo gebruikt men Parijse parfums en kennis vormt het onderwerp van televisiespelletjes. Met cosmetica, cosmetische chirurgie, (tot en met Orlan) fitness en de gezond-eten obsessie wordt ook het lichaam consumptiegoed, een maakbaar lichaam dat zich laat zien.("massacultuur en postmodernisme", z.j.)
RELATIVISTISCH
de modernistische kunstenaar zoekt naar betekenis, naar de Waarheid, het Subliem
OP ZOEK NAAR DE WAARHEID
Het gaat er niet langer om de waarheid te ontsluieren, maar om de leugens te ontmaskeren die voor waarheid doorgaan. Er wordt niet langer gestreefd naar unficatie, maar juist naar pluraliteit, verscheidenheid. (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, z.j.)